Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Avrupa Birliği (AB) dışişleri bakanlarının Gymnich adı verilen gayri resmi toplantısına katılmak üzere yarın Brüksel’e gidecek. Beş yıl sonra ilk kez Türkiye Dışişleri Bakanı bu toplantıya davet edildi.
Fidan ve AB’li muhataplarının Türkiye-AB ilişkilerinin yanı sıra İsrail-Hamas ve Rusya- Ukrayna savaşlarını da ele almaları bekleniyor. Ankara, bu toplantının Türkiye ve AB arasındaki kurumsal diyalog mekanizmalarının yeniden canlanması açısından bir dönüm noktası olmasını umuyor.
AB dışişleri bakanları yılda iki kere gündemdeki konuları ve gelecek projeksiyonlarını görüşmek üzere gayri resmi formatta toplanıyor.
Toplantıya Gymnich denmesinin nedeni ise AB dışişleri bakanlarının bu toplantıyı ilk kez 1974’te Almanya’da Gymnich Sarayı’nda yapmış olmaları.
Normalde dönem başkanlığını yürüten ülkenin belirlediği bir yerde düzenlenen Gymnich toplantıları, mevcut dönem başkanı Macaristan ile AB’nin yürütme organı olan Avrupa Komisyonu arasındaki sorunlar nedeniyle AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi ve Komisyon Başkan Yardımcısı Josep Borrell’in talimatıyla Brüksel’e taşındı.
Dışişleri Bakanı Fidan’a davet de Borrell tarafından iletildi.
Fidan ve Borrell ile 27 AB ülkesinin dışişleri bakanları bir araya gelecek ve gündemdeki konuları ele alacaklar.
Benzer formattaki son Gymnich toplantısına eski Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, 1 Şubat 2019’da katılmıştı.
AB, Doğu Akdeniz’de Türkiye ile Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti arasında yaşanan gerilim nedeniyle 15 Temmuz 2019’da Ankara ile ilişkilerde diyaloğu sınırlama kararı almıştı ve o tarihten bu yana Türkiye Dışişleri Bakanı, Gymnich’deki toplantıya davet edilmiyordu.
Bu nedenle Ankara, Brüksel’den yapılan daveti olumlu karşıladığını açıkladı ve “AB’nin diyalog arayışı” olarak değerlendirdi.
Türk diplomatik kaynaklar, bölgesel ve küresel sınamalar karşısında Türkiye ve AB arasındaki ilişkilerin geliştirilmesinin her iki tarafın da yararına olacağını vurguluyor.
Ankara, adaylık sürecinin canlandırılmasını istiyor
Dışişleri Bakanı Fidan’ın Brüksel’de vereceği mesajların başında Türkiye’nin AB’ye tam üye adaylık statüsünün devam ettiği, hükümetin bu yöndeki kararlılığının sürdüğü ve Brüksel’den de bu süreci canlandıracak adımların atılması gerekliliği olması bekleniyor.
Son dönemde Türkiye’yi, Batı Balkanlar’da yer alan diğer aday ülkelerden ayırma ve başka bir ilişki biçimine sokmayı hedefleyen arayışlardan duyulan kaygıyı iletmesi öngörülen Fidan’ın muhataplarından, Türkiye-AB ilişkilerinin yeniden canlanması için Temmuz 2019’da alınan kararların geri çekilmesi talebini yinelemesi öngörülüyor.
Bu kapsamda Türkiye-AB arasında dondurulan diyalog mekanizmalarının hayata geçirilmesine, örneğin Ortaklık Konseyi ve yüksek düzeyli siyasi toplantıların yeniden başlatılmasına büyük önem veren Ankara, Brüksel’de göreve gelecek AB yönetimiyle yeni bir başlangıç yapmayı bekliyor.
Özellikle Gümrük Birliği’nin güncellenmesi ve vize serbestisi konularında yeni girişimler için zeminin bu şekilde yaratılması, Ankara’nın en somut talepleri arasında.
Fidan’ın Türk vatandaşlarının giderek artan Schengen Vizesi sorununu da gündeme getirmesi öngörülüyor.
Türk diplomatik kaynaklar, bu konuyla ilgili olarak, “Vize süreçlerinde yaşanan sorunların giderilmesi AB ile aramızdaki ticari, kültürel, akademik ve insani bağların sürdürülmesi bakımından en temel meseledir” değerlendirmesini yapıyor.
AB, ‘insan hakları ve demokrasi’ vurgusu yapıyor
Türkiye ile tam üyelik müzakerelerinin canlandırılması Brüksel’in kısa ve orta vadeli gündeminde bulunmuyor.
AB’li diplomatik kaynaklar, her yıl yayımlanan ilerleme raporlarında Türkiye’de insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğü alanlarında ciddi gerilemelerin tespit edildiğini, aday ülkelerin yerine getirmesi gereken Kopenhag Kriterleri’nden Türkiye’nin giderek uzaklaştığını vurguluyor ve böyle bir durumda tam üyelikten bahsetmenin gerçekçi olmadığını belirtiyor.
Kaynaklar, Türk hükümetine insan hakları ve demokrasi konusunda birçok defa beklentilerin iletildiğini de anımsatıyorlar.
Bu çağrılar kapsamında Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarını uygulaması da yer alıyor.
Türkiye ile tam üyelik dışındaki konularda diyalog kanallarının açılması için AB’nin istekli olduğunu, son aylarda birçok Avrupa Komisyonu üyesinin Türk bakanlarla bir araya geldiğini anımsatan kaynaklar, ilerki dönemde de bu iletişimin artarak devam etmesinden yana olduklarını kaydediyorlar.
Kıbrıs için ‘yapıcı çözüm’ çağrısı
Gümrük Birliği’nin güncellenmesi gibi birçok önemli konuda Kıbrıs Cumhuriyeti başta olmak üzere Yunanistan ve Fransa’nın çekinceleri olduğu biliniyor.
Diplomatik kaynaklar, Kıbrıs sorunun çözümü için sürecin devam ettirilmesi ve Türk-Yunan yakınlaşmasının somut adımlarla desteklenmesinin bu tür sorunların çözümü için yararlı olabileceğini belirtiyor.
Brüksel’deki toplantılarda da AB dışişleri bakanlarının bu konulardaki mesajlarını Fidan’a iletmeleri bekleniyor.
Avrupa Komisyonu Sözcüsü Peter Stano 27 Ağustos’ta gazetecilerin sorularını yanıtlarken, Gymnich toplantısının Kıbrıs sorunun ele alınması için iyi bir fırsat olacağını söyledi.
Stano, “Türk muhataplarımızdan yapıcı çözümlere nasıl ulaşmayı amaçladıklarını dinlemeye hazırız” dedi.
Türk diplomatik kaynaklar ise Fidan’ın Brüksel’de muhataplarına Kıbrıs sorununun çözümü konusunda Türkiye ve Kıbrıs Türk tarafının “net tutumunu” bir kez daha anlatacağını kaydetti.
Türk tarafı, Kıbrıs’ta bir çözüm olacaksa bunun adadaki iki toplumun egemen eşitliği ve eşit uluslararası statüsü ilkesini temel alması gerektiğini ortaya koyuyor.
AB ve uluslararası toplum ise çözümün Birleşmiş Milletler parametrelerine göre müzakere edilmesi gerektiğinden ısrarcı.
Dışişleri Bakanı Fidan’ın Brüksel’de Yunanistan Dışişleri Bakanı Yorgos Yerapetritis ile de ikili bir görüşme yapması ve ikili konuların yanı sıra Ege ve Kıbrıs sorunlarını ele alması bekleniyor.
Suriyeli mülteciler sorunu da masada
Ankara- Brüksel arasındaki en önemli gündem maddeleri arasında Türkiye’de bulunan Suriyeli mülteciler konusu yer alıyor.
AB, 2016’da yapışan anlaşma uyarınca Türkiye’ye barındırdığı Suriyeli mülteciler için finansal yardımda bulunuyor.
AB verilerine göre, 6 milyar euroluk yardımın yaklaşık 5,3 milyar euroluk kısmı kullandırıldı, kalan kısmı ise 2025 ortasına tamamlanacak projeler için planlandı.
Yeni Avrupa Komisyonu’nun kurulmasının ardından Türkiye ile AB’nin ele alacağı konuların başında AB’nin sayılarını 3,1 milyon olarak hesapladığı Suriyeli mültecilere Brüksel’in hangi alanlarda ne kadarlık bir yardım sağlayacağı olacak.
Türkiye, bu süreçte AB yardımlarının Suriyeli mültecilerin ülkelerine geri dönüşüne odaklanmasını ve Suriye’de yapılacak yeni yerleşim alanları için bu paranın harcanmasını talep ediyor.
AB ise Suriye topraklarında bu tür projeleri finanse edemeyeceğini kayda geçiriyor.
Eğitim, sağlık, sosyo-ekonomik gelişim ve meslek edindirme gibi alanları finanse etmeyi düşünen AB, Türkiye’den de entegrasyon amaçlı politikalara ağırlık vermesini bekliyor.
